پارس در مطبوعات

گفتگو با ناصر نظر در خصوص اجرای اپرای مانا و مانی به مناسبت "روز جهانی کودک"

نشریه ایران : مهرماه 1391

جايی در منطقه شمال ‌غربی پايتخت ايران، ميان آن همه دود و صدای بوق و ساختمان‌های بلند، آموزشگاهی وجود دارد كه در آن، كودكان و نوجوانان با مهربانی و بی‌‌ادعا، نغمه‌هايی سر می‌دهند كه نه ‌تنها زيباترين صداها را با خود به همراه دارد، بلكه شور و حال زندگی بی‌ هيچ مزاحمت دود و بوق و برجی، در فضا موج می‌زند. در يك عصر پائيزی به آموزشگاه موسيقی پارس رفتيم تا از چند و چون تمرينات اپرای «مانا و مانی» كه قرار است از 17 مهرماه به مناسبت روز جهانی كودك در تالار وحدت اجرا شود باخبر شويم. اپرای مانی و مانا نزديك به 34 سال پيش به مناسبت روز جهانی كودك توسط استاد حسين دهلوی يكي از بزرگان موسيقی ايران تصنيف شد و تا به حال موفق به اجرا در ايران نشده است. با ناصر نظر سرپرست اركستر موسيقی پارس در اين باره گفت‌وگويی انجام داديم كه حاصل آن را در ادامه می‌خوانيد... 1- جناب آقاي نظر ! نزديك به 50 سال است تالار وحدت را جهت اجراي اپرا ساخته‌اند و اين كار هم سال‌ها قبل نوشته شده است، چرا تا به حال روي صحنه نرفته است؟ اجراي اين اپرا كار بسيار دشواري است و بودجه سنگيني مي‌خواهد تا پيش برود. كار هنري اسپانسر مي‌خواهد و نمي‌شود از راه فروش بليت هزينه‌ها را تأمين كرد. كارهاي هنري اين چنيني روي بچه‌ها تأثير‌گذار است و بايد به آن فكر شود و به آن اهتمام ورزيد. شايد به دليل مشكلات اجرايي و مالي تا به حال اين اپرا (ماني و مانا) اجرا نشده است به هر حال گروه ما با توجه به سالها تجربه توانسته است آن را به‌دست بگيرد. عشق و علاقه تك تك اجرا كننده‌ها و مربيان آنها، دست به دست هم داد تا بتوانيم اين نمايش را آماده اجرا كنيم. 2- همانطور كه اشاره كرديد، اجراي اين اپرا كار بسيار سختي است و نياز به جرأت و جسارت بسيار دارد، چه شد كه تصميم گرفتيد آن را اجرا كنيد؟ چند سال پيش موقعي كه آقاي علي رهبري به عنوان رهبر اركستر سمفونيك تهران در ايران حضور داشتند قصد داشتيم با اركستر سمفونيك آن‌را اجرا كنيم ولي به علت اين‌كه آقاي رهبري ايران را ترك كردند اپرا اجرا نشد. از آن زمان به بعد سعي كردم به هر شكل ماني و مانا را روي صحنه ببرم و حس كردم تنها راهي كه مي‌توان گوشه‌اي از زحمات ايشان را نشان داد اجراي اين اپراست. 3- پس بيشترين انگيزه‌تان براي اجراي چنين اثر دشواري حضور خود استاد دهلوي بود؟ بله يكي از انگيزه‌هاي من خود آقاي دهلوي بودند چرا كه هر وقت ايشان را به كنسرتي يا مراسمي دعوت مي‌كردند كلامشان اپراي ماني و مانا بود كه مي‌شود با اجراي آن به دنيا نشان داد ما هم مي‌توانيم كارهايي در سطح بين‌المللي انجام دهيم. 4- چه عواملي در اجراي اين اپرا به شما كمك كردند؟ حتماً مي‌دانيد براي اجراي اين چنيني كه بيش از 200 نفر به روي صحنه مي‌روند گروهي قوي و با تجربه نياز است. اين گروه شامل بخش‌هاي مختلفي از جمله سه گروه كر بزرگسالان، نوجوانان و كودكان است. بخش ديگر گروه اركستر مي‌باشد كه به علت كمبود نوازنده‌ها و سازهاي اركستر از پيانو وآنسامبل سازهاي بادي و كوبه‌اي استفاده كرديم و بخش حركت و موسيقي كه قبلاً در اين اپرا در نظر گرفته نشده بود به آن اضافه شد. 5- نقش كر فيلارمونيك ايران را در اين اجرا چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ گروه كر پارس و كر فيلارمونيك ايران به سرپرستي آقاي عليرضا شفقي‌نژاد سالهاست كه با هم كارهاي مشتركي دارند و در اين اجرا هم ايشان با تمام قوا از اعضاي گروه كر فيلارمونيك ايران و ملل براي اجراي بخش‌هاي مختلف اپرا استفاده كردند و رهبري اين اثر به عهده ايشان است. 6- چگونه از بازيگران آماتور در اجراي اين برنامه استفاده مي‌كنيد؟ كار بسيار سختي است كه بازيگر هنگام اجرا با راه رفتن و بالا و پائين پريدن آواز بخواند خصوصا اگر بازيگر غير حرفه‌اي باشد مسئله پيچيده‌تر خواهد شد. با همكاري گروه كارگرداني و همت خود بچه‌ها و تمرينات مداوم توانستيم به نتيجه برسيم. 7- استاد دهلوي در چه زماني اپراي «ماني و مانا» را نوشته‌اند؟ سال 1357 نوشتن اين اثر به اتمام رسيد ولي متأسفانه تا به امروز اجرا نشده و همانطور كه اشاره كردم با حضور آقاي علي رهبري قرار بود اين اثر به اجرا در آيد كه به انجام نرسيد. اين اثر به خاطر موضوعي كه دارد براي آن سوي مرزها هم جالب است. 8- چه مدت است كه روي اين اثر كار مي‌كنيد؟ از ابتدای سال شروع كرديم. 9- آيا تغييري در نمايش داده‌ايد؟ بخاطر مخاطبين كودك زمان اپرا را كاهش داديم ومجبور شديم بخش‌هايي كه لطمه‌اي به متن نمايش و موسيقي نمي‌زند را حذف كنيم البته طول نمايش و موسيقي در اصل دو ساعت است. 10- آيا اين اثر در خارج از ايران اجرا شده است؟ خارج از ايران توسط آقاي رهبري ضبط شده و نمونه اركستري آن بدون كر و بازيگران موجود است ولي ما مي‌خواستيم حتماً به صورت زنده اجرا شود و فكر مي‌كنم اجراي اين اثر تأثير بسيار خوبي در روحيه جناب استاد دهلوي داشته باشد ايشان حق بسياري در موسيقي ما دارند و براي موسيقي ايران زحمت‌هاي فراوان كشيده‌اند و براي اين اپرا 3 سال وقت گذاشته‌اند. 11- درباره متن داستان بگوييد؟ متن داستان متعلق به آقای محمد تقی كهنمويی است كه در همان سالها به كمك آقای دهلوی آن را نگارش كرده‌اند اپرا به گونه‌ای است كه ميتوان آن‌ را در تمام دنيا به اجرا گذاشت. 12- اشعار اين اپرا به گونه‌اي هست كه كودكان با آن ارتباط برقرار كنند؟ در اين اپرا در بعضي مواقع دكلمه داريم اما آواز خواندن شخصيت‌ها و حرف زدن آنها كمك مي‌كند تا متن براي بچه‌ها گوياتر باشد چون زبان اپرا كمي براي بچه‌ها غريب است. البته متن فارسي و موسيقي آن كمك زيادي به درك آن مي‌كند. اين داستان به صورتي است كه براي بزرگترها و پدر و مادرها هم جذاب است. پيشنهاد مي‌كنم حتماً بچه‌ها را براي ديدن اين نمايش بياورند. 13- كار با بچه‌ها سخت نيست؟ كار با بچه‌هايي اينچنيني كه از استعداد فوق العاده‌اي برخوردار هستند سخت نيست بچه‌هايي كه مي‌توانند به مدت يك ساعت و نيم روي صحنه هنرنمايي كنند. 14- درباره گروه اجراكننده‌ها كمي توضيح دهيد؟ همان طور كه قبلاً اشاره كردم بخش‌هاي مختلف‌سازي و آوازی و نيز حركت در اين اپرا حضور دارند. به علت نياز به كر بزرگسالان از گروه كر فيلارمونيك ايران و ملل استفاده شده است. كر كودكان نقش خرگوش‌ها را اجرا مي‌كنند بازيگران اصلي هم به فراخور نقش آنها روي صحنه مي‌خوانند و بازی مي‌كنند. گروه بازی و حركت در فضاسازی جنگل در اين نمايش به ما كمك مي‌كند. 15- چرا از شخصيت‌هاي اصلي دو نفر انتخاب كرديد؟ اين اتفاق فقط براي مانا و مانی رخ داد، آن هم به خاطر حساسيت اين دو نقش. 16- بعد از اين اجرا اجرای ديگری در دست داريد؟ می خواهم اپرا را همراه با اركستر بزرگ به جشنواره فجر ببرم.

گفتگو با ناصر نظر رهبر اركستر كودكان و نوجوانان پارس

نشریه آرمان : تیرماه 1390

ناصر نظر به تازگی از کنفرانس سالزبورگ به مناسبت پنجاهمین سالگرد تشکیل انستیتو ارف در اتریش برگشته است. این همایش با عنوان انستیتوهای ارف سراسر دنیا همه ساله در سالزبورگ تشکیل می شود. وظیفه به روز رسانی اطلاعات آموزشی و نیز همسان سازی اطلاعات آن به عهده این مجمع است و در پایان بیانیه ای به این مناسبت انتشار می یابد. نظر از کودکي موسيقي را با شرکت در کلاس های ارف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد. سپس در سال 55 ساز کلارينت و پيانو را در کارگاه موسيقي راديو و تلويزيون ملي ايران فرا گرفت و در سال 58 و پس از انقلاب، تدریس موسیقی ارف را در کارگاه موسيقي آغاز کرد. این هنرمند، گروه مربيان ارف را در سال 1365و در سال 1369 ارکستر پارس و گروه کر پارس را تشکیل داد و از آن سال تاکنون این ارکستر در جشنواره موسیقی فجر و روز جهانی کودک و مناسبتهای مختلف برنامه اجرا کرده است که تاکنون موفق به دريافت جوايز و لوح تقدير نيز شده است. سال1371 اولین ارکستر سمفونیک نوجوانان را پایه گذاری کرد و در همین سال به منظور استفاده مربیان، هنرجویان و علاقه مندان موسیقی اقدام به انتشار کتاب "دنیای شادی" و لوح فشرده "دنیای شادی" و "ترانه شادی" کرد. دو سال بعد لوح فشرده "ترانه کوچک برای بیداری"را منتشر کرد. وی از محضر اســتاد فقيد حشمت الله سنجری فنون رهبری ارکستر را فرا گرفت و در سال 1374 جهت ارتقای سطح کیفی معلومات خود در زمینه اداره ارکستر نوجوانان، در مسترکلاس پروفسور شوماخر در کشور سوئیس شرکت کرد. وی طي چند سال گذشته در چندين سمينار و مستر كلاسهاي بين المللي در کشورهای مختلفی نظیر آمریکا، استرالیا، ایتالیا، اتریش و ..... شرکت کرده است . آموزش به مربیان و علاقه مندان به تدریس در کلاسهای ارف در تهران و شهرستانها نیز یکی از فعالیتهای مهم ناصر نظر است. با ناصر نظر گفت و گویی کرده ایم که می خوانید : 1. برای آغاز گفت و گو، درباره فعالیت های آینده توضیح دهید. گروه موسیقی پارس در حال حاضر در تدارک برنامه روز جهانی کودک است. این برنامه شامل بخش های متنوع موسیقی است. از نکات جدید و قابل توجه که تا به حال آن پرداخته نشده استفاده از اپرای کودکان است. نمایش سیمرغ که بر اساس داستانهای کهن نوشته شده است با استفاده از هنرمندان کودک و نوجوان به همراه حرکت و آواز می تواند نمونه بسیار خوبی از توانایی های کودکان ایرانی را به اجرا گذارد و نشان دهنده تکنیک های مهم و قابل توجه در سطح بین المللی باشد. قطعه سیمرغ براساس داستان منطق الطیر عطار نیشاپوری برای سازهای کوبه ای ایرانی نوشته شده است که ارکستر پارس مشغول تمرین این اثر برای روز جهانی کودک است. ارکستر کودکان پارس را در این اجرا، امیر مقرب صمدی رهبری می کند. همچنین بخش نمایش آن بر عهده محمد عاقبتی است . همچنین علاوه بر قطعه سیمرغ که یک قطعه 25 دقیقه ای است ، ارکستر فلوت ریکوردر به رهبری مهرداد تیموری نیز به صحنه می رود. 2. با توجه به پراکندگی آموزش موسیقی کودک و نبود یک متد مشخص برای آموزش کودکان، ارزیابی شما از این وضعیت چیست و مشکلات بوجود امده از این جریان را توضیح دهید. خوشبختانه با هماهنگی ها و اجرای مستر کلاس های مختلف تا به حال توانسته ایم از تکنیک های به روز دنیا بهره مند شویم و از نکات مورد توجه این است که می توان به آموزش در سطح وسیع تر یعنی استفاده ازعلاقمندان موسیقی کودک در اقصی نقاط ایران و آموزش آکادمیک به انها اشاره کرد . معتقدم با آموزش به مربیان و علاقمندان این رشته می توان به صورت وسیع و صحیح آموزش موسیقی کودک را فراگیرتر کرد، بطوری که کودکان نقاط محروم نیز بتوانند از این نعمت بهره مند شوند. با تاسیس انجمن ارف ایران که به زودی تحقق پذیر است در آینده نزدیک وضعیت آموزش موسیقی کودک در ایران باید از طریق این مجرا گذشته و خود به خود به شکل واحدی در خواهد آمد. 3. بهترین متد آموزش موسیقی کودکان در ایران کدام است و درباره آن توضیحاتی بفرمائید؟ ما در ایران متدهای مختلف شناخته شده در جهان را نداریم و نام ارف به لحاظ قدمت این نوع آموزش در ایران همیشه در کنار تمامی آموزش های مرسوم آکادمیک و غیر آکادمیک ماندگار شده است ، در حال حاضر متدی که می تواند تمامی جنبه های آموزش موسیقی کودکان را در بر بگیرید اعم از حرکت – آواز و ساز روش آموزش ارف است. 4. یکی از راههای پیشرفت موسیقی، تربیت نسل کودک کنونی برای آینده است، آیا این راه در ایران عملی است و غیر از این راه چه راههای دیگر را پیشنهاد می کنید ؟ مطمئنا" هرگونه آموزشی وقتی از سنین پایین آغاز شود نتایج بهتری را در آینده در بر خواهد داشت. از آنجایی که موسیقی یک زبان است، می توان مانند زبان مادری از کودکی آنرا آموزش داد و وقتی کودکی با موسیقی بزرگ شود تاثیرات مثبت و همه جانبه آنرا به وضوح می توان در آن فرد جستجو کرد. در هر حال این نوع آموزش با هدف تربیتی نه تنها به مسئله موسیقی بلکه به کلیه توانایی های کودکان می پردازد و سعی می کند کودکان را با دنیای خود از طریق اصوات و ریتم های گوناگون آشنا سازد. کودکان با این روش نه تنها موسیقی را خوب آموزش می بینند بلکه نگاه آنها به اطرافشان تغییر می یابد. 5. اصولا" موسیقی کودک یعنی چی ؟ چه تعریفی دارد و برای چه سنی باید نوشته شود ؟ موسیقی کودک به نوعی از موسیقی گفته می شود که تمامی عوامل اجرایی آن در خدمت کودکان باشد و مربی و مصنف موسیقی خود بخشی از دنیای کودکان تلقی می شوند. 6. آیا هدف از آموزش موسیقی به کودکان فقط برای موزیسین شدن وی در آینده است یا جنبه دیگر آموزشی نظیر اجتماعی شدن، یادگیری مهارتها و .... را نیز مد نظر دارد ؟ همانطور که قبلا" اشاره کردم هدف در این روش تربیت نوازنده و یا موسیقیدان حرفه ای نیست ؛ گو اینکه آشنایی با این روش می تواند پایه و اساس خوبی برای آموزش حرفه ای باشد اما دانستن اینکه چگونه کودکان در گروه و با همکاری یکدیگر پروژه ای را به انجام می رسانند و از خلاقیت که مهمترین عنصر در این آموزش به حساب می آید استفاده می کنند. 7. در آموزش های خود تا چه حد از الگوهایی موسیقی ایرانی استفاده می کنید؟ با طرحی که از سالها پیش در نظر داشتم و خوشبختانه در حال حاضر تحقق پیدا کرده است بچه های ما می توانند به راحتی با استفاده از چند تیغه ربع پرده و تعویض آن، به دستگاه های مورد نظر ایرانی بروند. تولید نمونه این سازها را با تائید کارخانه Studio 49 که اولین سازنده سازهای ارف بوده است به انجام رساندم . امیدوارم بتوانیم با همکاری دوستان متخصص در آموزش سازهای ایرانی به کودکان همراه با یادگیری فواصل موسیقی غرب از فضای موسیقی ایرانی نیز بهرمند شویم . 8. مهمترین مشکلات آموزشی موسیقی به کودکان چیست ؟ در ارتباط با آموزش و معرفی سازهای ایرانی اولین چیزی که فقدان آن به شدت حس می شود نبود متد یا روش آموزش مختص کودکان است. تمامی کتاب ها و متد آموزش بر اساس آموزش به بزرگسالان تدوین شده و در آنها جایی برای کودکان در نظر گرفته نشده است ؛این در حالی است که در بخش موسیقی جهانی هر روز شاهد ظهور متدها و کتابهای جذاب و هیجان انگیز برای کودکان هستیم و این خود باعث جذب بیشتر کودکان به این نوع سازها می شود و اگر در روش آموزش سازهای ایرانی هم به این مسئله دقت شود بچه ها به جای انتخاب ساز پیانو به طرف ساز های ایرانی سوق پیدا می کنند .از الگوهای موسیقی ایرانی بیشتر در بازیهایی استفاده می شود که خود مثال خوبی برای تمرینات ریتمیک و ملودیک هستند و در بیشتر جاها از ساز تمبک به عنوان ساز کوبه ای ایرانی جهت اجرای ریتم و بازیها استفاده می گردد. 9. کدام یک از سازهای ایرانی در بین کودکان طرفداری بیشتری دارد، چرا ؟ انتخاب ساز دستخوش عوامل متعددی از جمله محیط خانواده ها و ارتباط هنرجویان قبل از شروع کلاس با ساز مربوطه و میزان علاقه آنها می باشد . عمدتا" والدین در پی القای نظرات خود به فرزندان شان هستند؛ با این حال تا به حال سعی کرده ایم تمام سازها را بطور یکسان و بدون تبعیض به کودکان معرفی کنیم . در بین سازهای ایرانی مورد علاقه کودکان می توان از دف و تمبک نام برد که هیجان زیادی را برای آنها تولید می کند. ساز سنتور نیز به علت کوبه ای بودن همانند سازهای کلاس های ارف به نظر می رسد و آنها می توانند به کمک دو مضراب آنرا بنوازند.