نخستین ساز تاریخ

وقتی آدمی نواخت

چه هنگام بود که آدمیزاد برای بار نخست در سازی دمید یا بانگی موسیقایی پدید آورد؟

روزگاری بود که انسان ریشه‌های موسیقی را در یونان و مصر باستان می‌جست. در 1922، در مقبره‌ی توت‌عنخ‌آمون، فرعون مصری، که در یک هزاره پیش از میلاد فرمانروای مصر بود، مجموعه‌ای از سازهای بادی پیدا شد که قدمتشان به 3هزار سال پیش از میلاد می‌رسید. این سازها به شیپورهای توت مشهور شدند.

در 1984، حدود سی فلوت از محل اکتشافی در چین به دست آمد که قدمتشان به دوره‌ی نوسنگی بازمی‌گشت. این سازها نزدیک به شش هزار سال دیرینه داشتند و امروز به نام جیاهو گودی شناخته می‌شوند. گودی در زبان چینی به معنی فلوت تراشیده از استخوان است.
لیتوفن در یونانی به معنی سنگ‌صداست. کهن‌ترین سنگ‌صدایی که تاکنون یافته‌ایم، از محل‌های اکتشاف در ویتنام به‌دست‌آمده و دیرین‌شناسان برآورد می‌کنند که کهن‌ترین این سازها نزدیک به ده هزار سال پیش به صدا درمی‌آمده است.
بوق ورزا نوعی ابزار شکار و پیام‌رسانی باستانی است. هنوز هم در نزد قبایل این ابزار همچون پیام کوتاه کار می‌کند. اکتشاف‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به 30هزار سال پیش هم اجداد انسان در سرزمین اوکراین امروزی از این ساز استفاده می‌کرده‌اند.

مدت زیادی طول نکشید که سازهایی قدیمی‌تر از بوق ورزا یافتیم و ناگاه سابقه‌ی موسیقایی انسان به بیش از چهل هزار سال پیش بازگشت. همان‌طور که در تصاویر بعدی می‌بینید، فلوت‌های ایستوریتس بیش از 35‌هزار سال قدمت دارند و فلوت هوله‌فلس دست‌کم 40هزارساله است.

اما باستان‌شناسانی که در غارهای گایسن‌کلوسترل در آلمان امروزی اکتشاف می‌کرده‌اند، چندی پیش فلوت‌هایی تراشیده از استخوان پرندگان یافتند که قدمتشان به بیش از 45هزار سال پیش می‌رسد. البته هنوز هم سابقه‌ی رقبای ناندرتال ما در سازنوازی از ما بیشتر است و استخوان خرسی از تمدن‌های ناندرتال‌ها به دست آورده‌ایم که 60هزارساله است.